Müzakere, arabuluculuk kurumu gibi alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinden birisidir. Müzakere, meseleleri ele almak, bir sorunu çözmek ya da bir anlaşmazlık ya da uyuşmazlığa çözüm bulmak için karşılıklı kabul edilebilecek anlayış ve anlaşmalar geliştirmeye odaklanmış iki veya daha fazla kişi arasındaki her türlü iletişimi içerir. Müzakerelerde taraflar doğrudan kendilerini temsil edebilir.(1) Müzakere sürecinde taraflarca karşılıklı olarak teklif alınıp verilir.
Arabuluculuk ise arabulucu olarak nitelendirdiğimiz üçüncü bir kişinin nezdinde uyuşmazlığı çözmek amacıyla yürütülen bir süreçtir. Yine arabuluculuk da bir alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemi olup günümüzde en çok başvurulan yöntemlerden birisidir. Bu kapsamda arabuluculuk kurumu için, arabulucunun yardımıyla yürütülen bir müzakere yöntemidir diyebiliriz.
Arabuluculuk sürecinde müzakere, tarafların karşılıklı olarak görüşmeleri, tartışmaları, uyuşmazlık konusu hakkında çözüm için seçeneklerin üretildiği ve çözüm konusunda müşterek bir kararın verildiği aşama olarak değerlendirilmelidir.
O halde müzakere ile arabuluculuk kavramları birbirleri ile sıkı sıkıya bağlı olup bunun yanında müzakere arabuluculuğa yardımcı bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Taraflar müzakere ederken arabulucu arabuluculuk yapar. Her ne kadar arabulucu aslında müzakereyi icra eden kişi olmasa da müzakere eden tarafları daha iyi anlayabilmek ve taraflarla empati kurabilmek adına müzakere sürecini iyi bilmeli ve tarafları etkili bir müzakereye teşvik etmelidir.
Arabuluculukta Temel Müzakere Stratejileri
Arabuluculukta temel müzakere stratejileri için beş ana uyuşmazlık çözüm yönteminden bahsedebiliriz. Bunlar:
Uyuşmacı Yaklaşım:
- İlişkinin devam etmesi önceliklidir.
- Taraflar kendi önceliklerini göz ardı edebilir.
- Öncelikler farklı olduğundan başlangıçta istekler tam ifade edilmediği için çatışma geçici olarak yatışır.
- Karşı tarafın güvenini kazanmak önemlidir.
- Bu yaklaşımda öncelik karşı tarafa verilir.
Uzlaşmacı Yaklaşım:
- Orta yol aranarak uzlaştırıcı bir çözüm ile ortada buluşulur.
- Kazanan ve kaybeden kavramları yoktur. Kazan kazan yöntemi hakimdir.
- Taraflar açısından tam bir hakimiyet, tatmin durumu yoktur. Her iki tarafın da çıkarları göz önünde tutularak çözüme gidilir.
Rekabetçi Yaklaşım:
- Taraflardan biri kendi çıkarları doğrultusunda oluşturduğu çözüm planını karşı tarafa dikte etme çabası içerisindedir.
- Bu çabasında, talebinde mutlak halde haklı olduğunu iddia etmektedir.
- Karşı taraf ile olan ilişkisi uyuşmacı yaklaşımın tam tersine önem arz etmemektedir.
- Sonuç önemlidir. Alınması gereken bazı şeyler vardır ve taraf sadece alınması gereken bu taleplere odaklanır.
- Tarafla arasında gerilimi yükseltir.
Kaçınmacı Yaklaşım:
- Çatışma durumu göz ardı edilir ve/veya ertelenir.
- Çatışmanın ortaya çıkması taraflarca istenmiyordur.
- Bu göz ardı etme durumu bir süreliğine de olsa gerilimi azaltır.
İşbirlikçi-Problem Çözücü Yaklaşım:
- Uyuşmazlık konusu ortak olarak işbirliği halinde çözümlenmeye çalışılır.
- Taraflar hem konuya hem ilişkiye önem verir. Bir başka deyişle ne rekabetçi yaklaşımdaki gibi yalnızca konuya önem verme vardır ne de uyuşmacı yaklaşım gibi ilişki ön plandadır. Konu ile ilişki arasında denge mevcuttur.
- Zaman ve çaba gerektirir.
- Çözümün her iki taraça da kabul edilebilir olması aranmaktadır.
- Çözüm bulma konusunda seçenekler tarafların aktif katılımı sayesinde daha fazladır. Zira her iki taraf da işbirliği içerisinde çözüme gitmeyi amaçlamaktadır.
- İki tarafın da istekli olması önemlidir.
Arabuluculukta Kullanılabilecek Müzakere Taktikleri
Arabuluculuk müzakere sürecinde taraflar aktif olarak rol oynayacak olup uyuşmazlığın çözümü için arabulucunun da bir takım taktiklerle müzakereye müdahale ederek tarafları çözüme yönlendirmelidir. Her ne kadar arabulucu, müzakere sürecinde taraflara kıyasla daha az aktif bir rol oynasa da aşağıdaki yöntemler ile süreci daha etkili yönetmesi çözüme ulaşma açısından daha etkili olacaktır. Müdahale yöntemleri aşağıdaki gibidir.
· Gerçeklik Testi Uygulamak; Arabuluculukta, anlaşma olması halinde ne gibi kazanımlarının olacağı ile anlaşma olmaması halinde neler kaybedileceği taraflara sorular sorulmalı ve bu soruların neticesinde anlatılmalıdır. Bu müdahale yöntemi “gerçeklik testi” olarak tanımlanmaktadır. Arabulucunun gerçeklik testi yapmada kullanabileceği bazı soru örnekleri şu şekildedir:
Uzlaşma sağlanamaması durumunda uyuşmazlığın mahkeme sürecine intikalinde, sonucun kontrolünün siz taraflardan çıkması durumunda ne hissedersiniz?
Uzlaşma sağlanamaması durumunda uyuşmazlığın mahkeme sürecine intikalinde, karşı tarafla ilişkinin zedelenmesi konusunda ne düşünürsünüz?
Uzlaşma sağlanamaması durumunda uyuşmazlığın mahkeme sürecine intikalinde, ihtiyacını tatmin etmen çok zaman alırsa ne hissedersiniz?
Uzlaşma sağlanamaması durumunda uyuşmazlığın mahkeme sürecine intikalinde, ihtiyacını elde ettiğinde kavuştuğunda, elde ettiklerin önemini kaybederse ne hissedersiniz?
Mahkeme sürecinde herkesin davayı duyabilmesinden ötürü itibar kaybedersen ne hissedersiniz?
Aylık gelirinizin 2.000 TL olduğunu varsaydığınızda, ve diğer zaruri harcamalarınızı da dikkate aldığınızda karşı tarafa aylık 1.000 TL ödeme yapmaya uygun olur musunuz? (1)
· Müzakerede Gerilimleri Yatıştırmak ve Ortamı Soğutmak; Arabuluculuk sürecini yönetirken zor konuları, tarafların üzerinde en çok ihtilafının bulunduğu hususları sona bırakmak başlangıçta olumsuz bir intiba yaratmayı engelleyerek tarafları çözüme daha çok yaklaştıracaktır. Zira başlangıçta kolay konular üzerinde uzlaşma sağlanması hem tarafların birbirlerine olan güvenlerini arttıracaktır hem de arabuluculuk süreci ilerledikçe tarafların uzlaştığı konu sayıları artacağından taraflarca hassas olunan konu Taraflar arasında meydana gelen bu çatışmaya rağmen arabuluculuk görüşmelerine son verilmekten ziyade farklı çözüm yöntemleri arama yoluna gidilerek çözüme ulaşılması ihtimali daha yüksek olacaktır.
· Müzakerede Güç Dengesizliklerden Kaynaklanabilecek Olumsuzlukları Gidermek; Her uyuşmazlıkta tarafların aynı güç seviyelerinde olmaları mümkün değildir. Zira kimi uyuşmazlıklarda taraflar denk güç seviyelerinde iken kimi uyuşmazlıklarda taraflardan biri çok güçlü iken diğeri kıyasla güçsüz seviyede olabilir. Bu gibi durulmada güç dengesizliklerinden dolayı meydana gelebilecek olası olumsuzlukları önleyecek olan kişi arabulucudur.
· Kilitlenmeleri Çözmek ve Müzakerede Tarafları Sonuca Birlikte Götürmek; Her uyuşmazlıkta tarafların üzerinde hassas olduğu bir konu vardır. Bu konu iki tarafça aynı hususa ilişkin olabileceği gibi taraflar farklı konularda da hassasiyet gösterebilir. Tarafların hassas olduğu uyuşmazlık konularında müzakere edilirken taraflar arasında çatışma meydana çıkması ve kilitlenmeler olması çok olasıdır. İşte bu kilitlenme durumlarında arabulucu olaya müdahale ederek uyuşmazlığın diğer yönlerini masaya yatırmalı ve/veya söz konusu uyuşmazlığa ilişkin farklı çözüm yolları sunarak çeşitlilik sağlamalı ve bu kilitlenmeleri çözmelidir.
· Özetleme ve Çerçeveleme Yapmak; Arabuluculuk süreci ilerledikçe tarafların müzakere ettiği hususlar artacak ve konular karmaşık hale gelecektir. Arabulucu ise belli aralıklarla özetleme yaparak konuyu netleştirmelidir. Bu şekilde taraflar konular arasında kaybolmayacak ve çözüme ulaşmaları kolaylaşacaktır.
Müzakereyi Sonuçlandırma
Yazımızın başında belirtmiş olduğumuz gibi müzakere faaliyetinde amaç tarafların müzakere edilen konular üzerinde uzlaşma sağlanmasıdır. Yani müzakere aşamasında taraflar arabulucunun yardımı ile uyuşmazlık konuları üzerinde müzakere eder ve uzlaşmaya varmaya çalışır. Bu uzlaşma uyuşmazlık konusu üzerinde anlaşmaya varma olabileceği gibi anlaşamama şeklinde de olabilir.
Arabuluculukta müzakere aşamasının uzlaşma neticesinde sona ermesi halinde arabuluculuğun son aşaması olan “anlaşma” aşamasına geçilir. Bu süreç tutanak ile kayıt altına alınacaktır. Arabuluculuk sürecinin son tutanağı; arabulucu, taraflar ve varsa yasal temsilcileri tarafından kaleme alınır. Zira arabuluculuk süreci gizli bir süreç olduğundan dolayı süreç ile bağlantısı bulunmayan 3. Kişilerin tutanakta imzasının bulunması gibi bir durum da söz konusu olmayacaktır.
NTN Arabuluculuk Merkezi olarak; hızlı, etkili ve tarafların rızası ile çözümlenebilecek ihtilafların neticelendirilmesi için tarafların Arabuluculuğa başvurmasını önemle tavsiye etmekteyiz.