Arabulucu, tarafların birbirlerini dinleyerek anlamalarını ve çözüm üretmelerini sağlayan ve süreci idare eden kişidir. Bu denli önemli bir işlevi olan arabulucuda bulunması gereken birçok temel özellik vardır. Bu özelliklerin varlığı arabuluculuk sürecinin etkin bir şekilde yürütülebilmesi ve arabuluculuk müessesesinin ruhuna hizmet etmesi açısından önem arz etmektedir.
Arabuluculuk sürecini idare eden ve uyuşmazlığın çözülmesinde önemli rol oynayan arabulucuda bulunması gereken özellikleri sayacak olur isek aşağıdaki gibi temel olanları sıralayabiliriz.
1. Tarafsız Olmak;
Arabulucu, arabuluculuk kurumunun doğası gereği tarafsız, önyargısız ve silahların eşitliği ilkesine uygun hareket etmelidir. Tarafsızlık kavramı ile anlatılmak istenen yalnızca arabuluculuğun taraflarına karşı tarafsız olmak değil aynı zamanda uyuşmazlık konusu olaya da tarafsız olarak yaklaşabilmektir. Bir başka deyişle arabulucu, taraflara karşı eşit davranmalı ve uyuşmazlık konusu üzerinde herhangi bir menfaate sahip olması söz konusu olmamalıdır. Arabulucu objektif davranmalıdır ki tarafsız olabilsin. Arabulucu taraflardan ve uyuşmazlık konusundan etkilenmemeli ve taraflarda, uyuşmazlık konusundan etkilendiğine ilişkin bir izlenim de uyandırmamalıdır. Bu şekilde objektifliğini ve tarafsızlığını taraflara hissettirerek taraflara güven veren bir arabulucu, süreci etkin bir şekilde yürüterek uyuşmazlığın çözüme kavuşmasında rolü büyük olacaktır.
2. İyi Bir Dinleyici Olmak
Arabuluculuk kurumunun ruhu incelendiğinde de açıkça görüleceği üzere arabuluculuk, tarafları dinlemekten ve uyuşmazlık konusu hakkındaki görüşlerine ve çatışmalarına kulak vermekten geçer. O halde arabulucu öncelikle iyi bir dinleyici olmalıdır. Böylece tarafların ihtiyaçlarını ve kararlarını daha iyi anlayacak olup bu hususlar da uyuşmazlık konusunun çözümünde büyük rol oynayacaktır. Buna ek olarak arabulucunun tarafları dinlediğini göstermesi taraflar nezdinde tarafların tamamına eşit yaklaştığı izlenimi verecektir. Arabulucunun aktif olarak tarafları dinlemesi, sürece yalnızca konuşarak katılmaması tarafların anlaşmasında çok önemlidir.
3. Esnek Olmak
Arabulucu esnek düşünebilme ve süreci yönetirken esnek davranabilme becerilerine sahip olmalıdır. Burada esnek olmak kavramı ile asıl anlatılmak istenen arabulucunun değişime ve çeşitliliğe açık olması demektir.
Arabulucu, taraflardan birinin uyuşmazlık konusuna ilişkin yaşamış olduğu durum değişikliklerini ve bunun etkilerini erkenden algılayıp bu değişiklik haline tartışma gündeminde yer vermelidir. Buna ek olarak arabulucu, bir sorunun çözümünde ilerleyemediklerini yani güçlük çıktığı algıladığında gündeminde bulunan ve nispeten çözümünün daha kolay olduğu bir sorunu ön sıralara alarak çözümünde güçlük yaşanan problemi arkalara atabilmelidir. Yine bu durum da arabulucunun esnek olabilmesi ile doğru orantılıdır.
4. Kolay Anlaşılabilir Olmak
Arabulucu taraflar tarafından kolay anlaşılır olmalıdır. Zira daha önce de bahsettiğimiz üzere arabuluculuğun temeli iletişimden geçer. Taraflar ve arabulucu sağlıklı bir iletişim kanalı yakalayabilmeli ki uyuşmazlık konusu üzerinde tartışıp çözüme ulaşabilsinler. Bu anlamda arabulucu, süreci yürütürken tarafların kolayca anlayacağı biçime açık bir şekilde kendini ifade etmeli ve tarafların kendisini anladığından emin olmalıdır. Aksi takdirde, süreç çıkmaza girecek ve uyuşmazlığın çözülmesi zor hale gelecektir.
Tarafların arabulucuyu anlayamaması kendilerini güvende hissetmemelerine yol açacak olup uyuşmazlık konuları üzerinde fikirlerini beyan etmekte zorlanabileceklerdir. Tarafların arabulucuyu doğru bir şekilde anlamasında etkili bir yöntem olarak arabulucunun taraflara süreci özetlemesi ve soru sorması karşımıza çıkmaktadır. Arabulucunun belirli aralıklarla taraflara süreci ve gündemi özetlemesi ve süreçle ve uyuşmazlık konusu ile ilgili sorular sorması tarafların sürece daha etkin katılmasına yardımcı olacaktır.
5. Süreci Yönetme Becerisine Sahip Olmak
Arabuluculuğun temel ilkelerinden birisi de arabulucunun arabuluculuk sürecini doğru bir şekilde yönetip yürütebilmesidir. Arabulucunun doğru bir şekilde süreci yönetebilmesi için süreç henüz başlamadan iyi bir hazırlık yapması gerekmektedir. Zira hazırlıksız başlanılması halinde sürecin tanıması ve sürece hakim olunması hususlarında arabulucunun süreci yönetmesi zorlaşacaktır. Tabi olarak arabulucu ne kadar çok arabuluculuk görüşmelerine katılırsa tecrübe edinecek ve süreci yönetme hususunda daha başarılı olacaktır.
6. Bir Anlaşmazlığın Dinamiklerini ve Karmaşıklığını Hızlı bir Şekilde Anlama Becerisine Sahip Olmak
Arabulucu, uyuşmazlık konusunu ve bunun temelindeki çatışma nedenlerini hızlıca anlayabilmeli ve bu hususlara doğru ve etkin müdahalelerde bulunmalıdır. Bunu yapabilmek için de tabi olarak yeterli bilgi, birikim, anlayış ve tecrübeye sahip olmalıdır. Arabulucuyu bilgi ve birikimine dayanarak bilirkişi veya danışman olarak görmemek gerekir; ayrıca bilgi ve birikimine dayalı olarak da karar vermeyecektir. Arabulucu süreç içerisinde uyuşmazlık konusunun çözümüne ilişkin etkili bir biçimde yardımcı olmak için anlaşmazlığın dinamiklerini ve karmaşıklığını hızlı bir biçimde anlamalı ve bu hususlar doğrultusunda uyuşmazlığa çözüm odaklı yaklaşmalıdır. Buna ek olarak arabulucunun sürece ilişkin ön hazırlık yapması anlaşmazlığın temelinde yatan çatışma sebeplerini anlamasında yol gösterici olacak ve böylece bu ön hazırlık uyuşmazlığın çözümünde etkin bir şekilde süreci yönetmesine yardımcı olacaktır.
7. Empati Anlayışına Sahip Olmak
Arabulucu, taraflardan her birine empati ile yaklaşmalı; taraflara karşı önyargılarından sıyrılmış bir biçimde, tarafların duygularını ve davranışlarını anladığını, bunlara itiraz etmeden taraflara göstermelidir ki taraflar anlaşılabildiklerini hissetsinler. Aksi takdirde arabulucunun tarafların uyuşmazlık konusu içerisindeki durumlarına itiraz ederek taraflara yaklaşması halinde taraflar kendilerini bir nevi saldırı altında görecek ve kendilerini korumaya geçecektir. Arabuluculuğun en önemli ilkelerinden biri olan tarafsızlık hali ise her ne kadar gerçek durum o olmasa da zedelenebilir. Zira taraf, arabulucunun kendisine karşı önyargı ile yaklaştığını ve karşı tarafı haklı gördüğünü düşünecek ve bu durum da sürece oldukça zarar verecektir. Bu sebeple arabulucunun taraflara empati ile yaklaşması onları anladığını göstermesi son derece elzemdir.
Empati anlayışına sahip olabilmek, görüşmeler süresince arabulucunun kendisini tarafların yerine koyarak içerisinde bulundukları durumu anlamaya çalışmasını gerektirir. Empati anlayışı için üç temel aşama sayabiliriz. Bunlardan ilki; Kişinin yerine kendini koymaktır. İkincisi; Kişinin içinde bulunduğu eşitsizlikleri ve farklılıkları dikkate alarak kişinin dünyasını anlamaya çalışmaktır. Üçüncüsü ise; Kişinin dünyasını anlayarak dışarıdan bir bakışla kişiye karşılık vermektir.
Yalnızca arabulucu için değil tarafların da birbirlerini anlamaları çok önemlidir. Zira bilindiği üzere uyuşmazlığı asıl çözecek olanlar tarafların kendisidir. Bu şekilde tarafların empati yapması sağlanırsa taraflar diğer tarafın pozisyonunu, durumunu ve teklifini daha iyi değerlendirebilecektir.
8. Dürüst ve Güvenilir Olmak
Arabulucu taraflara karşı dürüst davranmalı ve taraflar nezdinde güvenilir olmalıdır. Bu sürecin en başında sağlanması gereken hususlardan biridir. Bu sebeple arabulucu sürecin başından itibaren dürüst olmalı ve tarafların güvenini zedelememelidir.
9. Eleştirilere Açık Olmak
Arabulucu eleştirilere açık olmalı ve kendisine yöneltilen eleştirilere yapıcı biçimde yaklaşmalıdır. Arabulucunun bu şekilde davranması taraflar için de örnek bir davranış oluşturacaktır.
Bunlara ek olarak arabulucu ayrımcı olmayan, uygun bir mizah anlayışına sahip olmalıdır. Arabuluculuk süreci diğer uyuşmazlık çözüm yöntemlerine göre daha hızlı olmasına karşın zorlu bir süreç olduğu gerçeği göz ardı edilmemelidir. Bu sebeple arabulucu gerek sürece karşı gerekse taraflara karşı sabırlı olmalıdır.
NTN Arabuluculuk Merkezi, alanında uzman, görev ve sorumluluklarının farkında olan arabulucuları ile hizmet vermekte olup hızlı ve etkili bir şekilde ihtilafların neticelendirilmesi için özenle çalışmaktadır.