25 Ekim 2017 tarihinde yayımlanan 30221 sayılı Resmî Gazetede yer alan 7036 Sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile iş hukuku uyuşmazlıklarının çözümüne köklü değişiklikler getirilmiş olup işbu Kanun önceki 5521 Sayılı İş Mahkemeleri Kanununu mülga etmiştir.
İşbu Kanun ile getirilmiş olan önemli değişikliklerden biri ise işçi ile işveren arasında iş hukukundan kaynaklanan uyuşmazlıkların çözümünde arabuluculuk sisteminin kullanılacak olmasıdır. Bir diğer deyişle işçi ile işveren arasındaki sorunların çözümü için öncelikli olarak arabuluculuk yoluna başvurulacak ve çözüme ulaştırılamayan sorunlar ise mahkemeler nezdinde görülecektir.
Kanunun 3. maddesinde ‘Kanuna, bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılan davalarda, arabulucuya başvurulmuş olması dava şartıdır’ denerek arabuluculuğun sadece bahsi geçen konularda dava şartı olarak benimsendiği ortaya konulmaktadır. Bu kapsamda ilgili maddenin yürürlük tarihi olan 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren işçi, işveren alacağı ve tazminatı ve işe iade talebiyle açılan davalarda öncelikli olarak arabuluculuğa başvurmak zorunlu hale gelmiştir.
Yine aynı maddeye göre iş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat ile bunlarla ilgili tespit, itiraz ve rücu davalarının açılabilmesi için zorunlu arabuluculuk başvurusunun aranmayacağı anlaşılmaktadır.
Zorunlu arabuluculuk sisteminin kullanılabileceği ve kullanılamayacağı uyuşmazlık tipleri karşılaştırmalı olarak aşağıdaki tabloda da gösterilmektedir.
Zorunlu Arabuluculuk Sisteminin Kullanabileceği Uyuşmazlık Çeşitleri
-Kanundan doğan işçi/işveren alacakları/tazminatları
-Bireysel iş sözleşmesinden doğan işçi/işveren alacakları/tazminatları
-Toplu iş sözleşmesinden doğan işçi/işveren alacakları/tazminatları
-İşe iade davaları
Zorunlu Arabuluculuk Sisteminin Kullanılamayacağı Uyuşmazlık Çeşitleri
-İş kazasından kaynaklanan maddi/manevi tazminatlar
-Meslek hastalığından kaynaklanan maddi/manevi tazminatlar
-İş kazası veya meslek hastalığından kaynaklanan maddi/manevi tazminat talepleri ile ilgili tespit, itiraz ve rücular
Taraflardan birinin geçerli bir mazeret göstermeksizin ilk toplantıya katılmaması sebebiyle arabuluculuk faaliyetinin sona ermesi durumunda toplantıya katılmayan taraf davada kısmen veya tamamen haklı çıksa bile yargılama giderinin tamamından sorumlu tutulacaktır.
Tarafların, arabuluculuk sürecini üç (3) hafta içerisinde sonuçlandırması gerekeceği düzenlenmiş olup zorunlu hallerin mevcudiyeti halinde ise sürecin bir (1) hafta daha uzatılabileceği öngörülmüştür. Böylelikle, en fazla dört (4) hafta içerisinde iş hukukundan kaynaklanan zorunlu arabuluculuk sisteminin sona erdirilmesi beklenmektedir.
Son olarak tekrar belirtilmesi gerekir ki, arabuluculuğun devreye girmesi sonucu bir uyuşmazlığın çözüme kavuşturulması halinde işbu uyuşmazlık hakkında mahkemeler nezdinde dava açılamayacaktır. Ancak, arabuluculuk ile çözüme kavuşturulamayan yani sonuçlandırılamayan uyuşmazlıklarda ise tarafların dava açma hakkı saklı olup işbu hususların yargıya taşınmasının önü açık bırakılmıştır.